Het lesmateriaal

Als basis bij elk lesblok van de yogaopleiding gebruiken we het boek van Gert van Leeuwen “Yoga Critical Alignment”, waarin de punten, die in de lesblokken worden vermeld, verder worden uitgewerkt. Dit boek kost € 39,95. Daarnaast gebruiken we twee boeken van Ray Long, The key muscles of yoga en The key poses of yoga. Deze boeken kosten samen circa € 55,00.

Voor blok 4 in het tweede jaar (anatomie, pathologie en fysiologie) is het boek “Anatomie en blessures” van Ted Willemsen verplicht.  Dit boek is te bestellen op www.tedwillemsen.nl en kost € 39,00. Als aanvulling hierop gebruiken we ook een inleiding in de anatomie. Een dergelijk boek kost ca. € 10,00. Daarnaast is er een korte literatuurlijst (zie hieronder) met boeken over hatha-yoga en filosofie, die gebruikt kunnen worden voor zelfstudie. De kosten voor de verplichte boeken van deze lijst is circa € 145,00.

Het niveau van de opleiding

Voor het succesvol kunnen volgen en afronden van de opleiding is een MBO werk- en denkniveau vereist.

Toelatingseisen

Er zijn geen specifieke toelatingseisen voor deelname aan de opleiding. Wel is een bepaalde basis vereist in yogabeoefening voordat met de opleiding begonnen kan worden. De beoordeling van deze basis is aan mij. Over het algemeen volstaat het als men al een half jaar 1x per week een les van anderhalf uur gevolgd heeft, bij mij of elders.

Erkenning van de opleiding

Mijn yoga-instituut is sinds 1 januari 2011 opgenomen in het register van het CRKBO (Centraal Register Kort Beroeps Onderwijs).

Erkenning in de yogawereld is een ander verhaal. Het scala aan stromingen binnen de yoga is heel divers. Er zijn actieve vormen, waarin de nadruk ligt op de uitvoering van asana’s en verstilde vormen, waarin de nadruk ligt op meditatie. Daarnaast zijn er ook nog allerlei vormen waarin deze 2 aspecten met elkaar verbonden worden.

Aan de ene kant wordt het daarmee makkelijker om een yogastroming te vinden die het beste bij iemand past. Aan de andere kant wordt het daardoor ook onoverzichtelijk. Binnen de yogawereld bestaat dan ook geen overeenstemming over wat nu precies onder yoga moet worden verstaan.

In feite wordt de traditie nog steeds van leraar op leerling overgedragen, zoals het al eeuwenlang gaat. Daardoor is er ook ruimte voor evolutie en verandering, maar in mijn eigen ontwikkeling als yogaleraar heb ik ook getracht terug te gaan tot de traditie, naar een manier van yogabeoefening zoals die volgens mij van oorsprong bedoeld is.

Er bestaat dus geen algemeen geaccepteerde erkenning van het beroep van yogaleraar. Het is een zogenaamd vrij beroep, dat je zelfs zonder enige opleiding mag uitoefenen! Er zijn wel enkele organisaties die zich presenteren als ‘Nederlandse Vereniging’ of als ‘Europese organisatie’, maar deze vlag dekt de lading niet, want ook deze organisaties richten zich op hun eigen stroming.

Van de mensen die ik in de loop der jaren heb opgeleid geeft inmiddels een ruime meerderheid zelf succesvol yogales.

Studiebelasting

De opleiding bestaat uit twee delen: het zelf volgen van lessen en de lerarenlessen. In het eerste jaar vraagt het zelf volgen van lessen minimaal 3 uur per week (2x keer een les van anderhalf uur), in het tweede jaar is dit minimaal 4,5 uur (de gevorderdenles van 2 uur, een les van anderhalf uur en een uur pranayama). De belasting van de lerarenlessen is in beide jaren hetzelfde. Verspreid over het jaar, buiten de schoolvakanties om, zijn er ca. 16 dagdelen van 4 uur. Het precieze aantal is afhankelijk van de groepsgrootte: naarmate de groep groter is, zullen er een paar extra lessen worden ingepland zodat er genoeg aandacht gegeven kan worden aan iedere deelnemer. Deze lerarenlessen worden in onderling overleg tussen de deelnemers afgesproken en vinden plaats op zaterdag- en/of zondagmiddag. Begin januari gaan we om de tafel zitten om gezamenlijk deze lessen in te plannen.

Het bestuderen van de lesboeken vraagt gemiddeld een half uur per week. Verder zijn er per jaar 3 schriftelijke tentamens, waarvoor ca. 3 à 4 uur nodig is. Voor het schrijven van het reflectieverslag aan het eind van het eerste jaar en het filosofie essay tijdens het tweede jaar moet per stuk rekening worden gehouden met een studiebelasting van 6 tot 12 uur.

Gemiddeld genomen ben je in het eerste jaar zo’n 5 uur per week aan de opleiding kwijt en in het tweede jaar gemiddeld genomen 7 uur per week.

Exameneisen

Voor het behalen van het diploma is het nodig om aan alle voorwaarden voldaan te hebben. Deze voorwaarden zijn:

• Zelf voldoende les gevolgd hebben van lessen gedurende de 2 jaar van de opleiding.
• Het slagen met minimaal een voldoende voor de schriftelijke tentamens waarmee de blokken worden afgesloten.
• Het schrijven van een reflectieverslag aan het eind van het eerste jaar.
• Het volgen van het blok anatomie, pathologie en fysiologie.
• Het schrijven van een filosofie essay tijdens het tweede jaar.
• Het slagen met een voldoende voor het praktisch examen aan het eind van de 2 jaar.

In het geval dat voor een schriftelijk tentamen of voor het praktisch examen geen voldoende gehaald wordt, dan zal in onderling overleg een hertentamen of -examen worden afgesproken. Na het slagen ontvangt de leerling een diploma.

De kosten

De kosten van het eerste en het tweede jaar bedragen € 1600,00 per jaar. Dit bedrag is inclusief:

• Een passe-partout (toegang tot alle lessen) vanaf januari tot en met december.
• Alle lerarenlessen.

De aanschaf van de boeken is exclusief.
Verder komen daar in het tweede jaar de kosten voor de anatomie- en pathologiecursus nog bij. De kosten hiervoor bedragen circa € 150,00.

Sinds 1 januari 2011 is de lerarenopleiding erkend door het CRKBO (Centraal Register Kort Beroeps Onderwijs).
Dit betekent dat de lerarenopleiding voldoet aan alle eisen die het CRKBO stelt aan een beroepsopleiding. Dankzij deze erkenning is het ook mogelijk de kosten die je maakt voor deze opleiding af te trekken op je aangifte inkomstenbelasting.

Betaling

Er zijn twee mogelijkheden:

1. Alles in één keer. In dat geval betaal je € 1600,00 vóór 15 januari 2022.
2. In drie termijnen. In dat geval betaal je drie keer € 545,00, respectievelijk voor 15 januari 2022, 1 mei 2022 en 1 september 2022.

Annulering en restitutie

Mocht je besluiten de opleiding voortijdig af te breken, dan zijn er twee mogelijkheden:

1. Vóór 1 mei. De annuleringskosten bedragen dan € 200,–. Had je het lesgeld ineens betaald, dan ontvang je € 1070,– – € 200,– = € 870,– retour. Indien je in termijnen betaald ben je deze annuleringskosten nog verschuldigd.
2. Vóór 1 september. De annuleringskosten bedragen dan € 100,–. Had je het lesgeld ineens betaald, dan ontvang je € 535,– – € 100,– = € 435,– retour. Indien je in termijnen betaald ben je deze annuleringskosten nog verschuldigd.

Restitutie vindt plaats binnen 14 dagen na het stoppen met de opleiding.

Leslocatie

De lessen van de opleiding tot yogaleraar worden gegeven bij Yoga Instituut Dirk-Jan Lust te Koog aan de Zaan in het hart van de Zaanstad. Dit is op ongeveer 20 minuten reizen van Amsterdam. Voor lessen van gastdocenten kan hiervan incidenteel worden afgeweken.

Klachtenprocedure

Mocht er gedurende de opleiding onverhoopt een klacht zijn of een conflict ontstaan, dan zullen we in eerste instantie proberen dit in onderling overleg op te lossen. Mocht dit niet lukken, dan kun je je bezwaar schriftelijk indienen bij het yoga-instituut. Binnen 4 weken wordt dit bezwaar behandeld. Mocht de behandeling niet lukken binnen deze termijn, dan wordt je hiervan binnen deze 4 weken op de hoogte gesteld, met daarbij de termijn wanneer wel tot afhandeling van het bezwaar kan worden gekomen.

Mocht je niet tevreden zijn met de behandeling van je bezwaar, dan heeft de leerling de mogelijkheid het voor te leggen aan een onafhankelijke klachtencommissie. Deze commissie bestaat uit:

Mw. Cilia Linssen, tel.: 06-5124.7876

Mw. Anita Roelands, tel.: 075-7720256

De klacht zal te allen tijde vertrouwelijk worden behandeld. De commissie doet uiterlijk 4 weken na het indienen van de klacht hierover een uitspraak. Deze uitspraak is bindend voor yoga-instituut Dirk-Jan Lust en eventuele consequenties worden binnen 3 weken afgehandeld.

Klachten en de wijze van afhandeling worden geregistreerd en worden voor de termijn van twee jaar bewaard.

Deze uitgebreide klachtenprocedure is bedoeld ter bescherming van de consument/leerling en is één van de wettelijke vereisten voor erkenning van de opleiding door de overheid. Er is in het verleden echter nooit aanleiding geweest om hiervan gebruik te hoeven maken.

Verdere aanvullende algemene voorwaarden:

• Alle informatie die je gedurende de opleiding aan de docent(en) versterkt, wordt vertrouwelijk behandeld.
• Na inschrijving ontvang je een kopie van je inschrijfformulier voor je eigen administratie.
• Na inschrijving heb je nog een bedenktermijn van 14 dagen waarin je je inschrijving kosteloos kunt annuleren.

Verdere informatie

Wellicht heb je na het lezen van deze informatie nog allerlei vragen. Aarzel dan niet mij te bellen of na de les aan te spreken (telefoonnummers staat op de contact pagina). Als je veel vragen hebt kunnen we ook een afspraak maken, buiten de les, om deze verder te bespreken.

Literatuurlijst

De onderstaande boeken zijn verplicht:
Yoga Critical Alignment, 2e druk – Gert van Leeuwen
The key muscles of yoga – Ray Long
The key poses of yoga – Ray Long
Anatomie en blessures – Ted Willemsen

Onderstaande boeken bieden aanvullende en verdiepende informatie:
Yoga Anatomie-Leslie Kaminoff
Hatha Yoga Dipika –  B.K.S. Iyengar
The yoga tradition of the Mysore palace – N.E. Sjoman
Hatha yoga Pradipika (Light on Hatha Yoga) – Bihar school of yoga, Swami Muktibodhananda, Swami Satyananda Saraswati
The Sivananda Companion to Yoga – The Sivananda Yoga Center
Patanjali Yoga Sutra’s – Swami Prabhavananda en Christopher Isherwood

Nadat we in het eerste jaar de basis hebben gelegd voor de kennis in hatha yoga, beginnen we het tweede jaar met een inleiding in anatomie, pathologie en fysiologie. Deze cursus wordt gegeven door fysiotherapeut Ted Willemsen. Er is bewust voor gekozen dit blok in het tweede jaar van de lerarenopleiding te zetten, niet alleen omdat de mens meer is dan alleen maar een lichaam, maar ook om de informatie uit dit blok te integreren in de dan al aanwezige kennis van hatha yoga.

In blok 5 en 6 behandelen we dan de overgebleven groepen houdingen en pranayama.

Blok 7, de yogafilosofie, gaat in op de filosofische basis waar het geheel van lichaams- en ademhalingsoefeningen in past.

Tenslotte is er in blok 8 ruimte voor praktische zaken.

Net als in het eerste jaar zullen de 16 à 18 lerarenlessen worden gegeven in blokken van 4 uur, op zaterdag- of zondagmiddag.  Deze lessen worden verdeeld over de blokken 5 tot en met 8. De lessen van blok 4 vallen buiten dit aantal lerarenlessen.
In de lerarenlessen zal in het tweede jaar meer aandacht worden besteed aan het zelfstandig les geven. Dit gebeurt d.m.v. het geven van een stuk les van 30 minuten dat daarna besproken zal worden.

Blok 4: Inleiding in anatomie, pathologie en fysiologie

Dit blok wordt gegeven door Ted Willemsen, fysiotherapeut en manueel therapeut. Deze cursus bestaat uit 7 lessen van 2 uur.

• Elementaire anatomie.
• Pathologie van het bewegingsapparaat.
• Fysiologie.

In dit blok gaan we dieper in op de lichamelijke aspecten van yoga. Wat gebeurt er in het lichaam tijdens een yogahouding? Wat speelt zich onder de huid af? Tijdens deze lessen gaan we in op de werking van spieren, organen, de bloedsomloop en het zenuwstelsel aan de hand van een aantal asana’s. Ook zullen we stil staan bij allerhande problemen die kunnen ontstaan in het bewegingsapparaat en waar veel (beginnende) leerlingen mee te maken hebben. Als yogadocent(e) krijg je daar dus ook mee te maken.

De kosten voor dit blok zijn extra en bedragen € 120,00, te betalen aan Ted Willemsen.

Blok 5: Staande houdingen, balansoefeningen

Dit blok wordt afgesloten met een theorie- en een praktijkexamen.

Blok 6: Omgekeerde houdingen, gevorderde houdingen en pranayama

Dit blok wordt afgesloten met een theorie- en een praktijkexamen.

Blok 7: Inleiding Indiase filosofie en yogafilosofie

Kern van dit blok is een inleiding in de basis van de yogafilosofie: de yoga-sutra’s van Patanjali. Thema’s die aan de orde zullen komen zijn o.a.: het achtvoudige pad van yoga, concentratie, meditatie, verlichting, de rol van karma en de rol van het lichaam bij al deze thema’s. Dit blok bestaat uit 4 lezingen, die elk over één van de hoofdstukken van de sutra’s handelen.

Dit blok wordt afgesloten met het schrijven van een kort essay van 5 à 10 bladzijden.

Blok 8: Diversen

Dit is niet echt een blok, maar een losse verzameling bijeenkomsten over de onderstaande onderwerpen. Het is mogelijk dat deze al eerder tijdens de cursus worden gegeven. Dit is afhankelijk van de gastdocenten.

Verder is hierin ruimte voor de praktische zaken die om de hoek komen kijken bij het geven van yogales of het opzetten van een eigen yogaschool.

• Werken als freelancer of het opzetten van een eigen bedrijf.
• Yoga voor ouderen.
• Bedrijfsyoga.
• Zwangerschapsyoga.
• Diverse lezingen en workshops.

Het praktische examen, tevens eindexamen, zal bestaan uit het zelf geven van een half uur les aan een groep leerlingen. Een week voor het examen krijg je de opdracht om rond een opgegeven asana een gestructureerde les te bouwen.

Centraal in het eerste jaar van de yogaopleiding staat het verkrijgen van inzicht in het systeem achter de yoga houdingen. Blok 1 vormt hierbij het fundament. Aan de hand van de basisbegrippen bespreken we de houdingen per groep (blok 2 en 3). Tijdens deze blokken zullen we steeds weer teruggrijpen op de basisbegrippen, zodat duidelijk wordt hoe deze begrippen zijn terug te vinden in de individuele oefeningen.

Bovendien zal er tijdens alle blokken veel aandacht zijn voor didactiek. Onderdelen die daarbij aan de orde zullen komen zijn: omgang met leerlingen, de opbouw van een les en opbouw van de lessen op de lange termijn.

Blok 1:  Basisbegrippen

• Hatha yoga als systeem van beweging.
• Wat is strekking? De structuur van het lichaam.
• Verbinding tussen lichaamsdelen: de rol van de gewrichten.
• Geometrie van het lichaam: onderlichaam-bovenlichaam voorkant-achterkant.
• Kracht gebruiken en loslaten.
• Wat is spanning? Spanning herkennen.
• De betekenis van concentratie, precisie en herhaling.
• De rol van de adem.

Dit blok wordt afgesloten met een theorie-examen.

Blok 2:  De ruggengraat als centrum van het lichaam

• Achteroverbuigingen.
• Vooroverbuigingen.
• Draaiingen.

Dit blok wordt afgesloten met een theorie- en een praktijkexamen.

Blok 3:  De gewrichten

• Schouders (ellebogen, polsen, handen).
• Heupen (knieën, enkels, voeten).

Dit blok wordt afgesloten met een theorie- en een praktijkexamen.

Blok 1, 2 en 3 vormen het eerste jaar. Aan het eind van het eerste jaar schrijft de student een verslag over zijn eigen ervaringen in dat jaar, zowel als yogabeoefenaar en als toekomstig leraar.

Alle lessen in het eerste jaar worden door mijzelf gegeven.

Elk jaar begint in januari, bij voldoende belangstelling (minimaal 5 deelnemers), een nieuwe opleiding tot hatha-yoga leraar. In januari 2022 zal dit voor de zeventiende keer zijn. Deze opleiding is bedoeld voor degenen die zelf van plan zijn in de toekomst les te gaan geven, of die elders al een yogaopleiding hebben gevolgd en hun kennis verder willen verdiepen, en voor degenen die meer willen leren over zichzelf, hun eigen yogabeoefening en het systeem dat de basis vormt van de asana’s en het gebruik van de ademhaling.  Je kunt de opleiding dus ook volgen als je niet van plan om later zelf yogales te gaan geven.
Het is tot eind januari nog mogelijk om je in te schrijven voor de lerarenopleiding. 

Naar mijn mening is theoretische kennis de basis in het vak van yogaleraar. Voor die theoretische basis volgen we, in grote lijnen, de critical alignment methode, zoals die is uitgewerkt door Gert van Leeuwen. Essentieel voor het geven van yogales is echter in de praktijk deze kennis te kunnen over te kunnen dragen.  Dat is vooral ervaring. Ik streef er naar in de lerarenlessen van de verschillende blokken reeds de basis te leggen voor deze noodzakelijke ervaring.

In de theorie wil ik vooral ingaan op de structuur achter de individuele oefeningen: laten zien hoe al de verschillende yogahoudingen bij elkaar één geheel vormen. Vervolgens is er de stap van het systeem van oefeningen naar ons eigen systeem. Dat systeem bestaat uit een lichaam, spieren en zenuwen, maar ook uit denken, voelen en handelen. Uiteindelijk zijn we meer en meer in staat alles te integreren en de onderliggende eenheid te ervaren via het gebruik van de ademhaling.

Het praktisch kunnen toepassen van de theorie betekent: leren kijken naar een beweging, spanning leren herkennen in een houding en correcties leren geven om daarmee het indivi­duele proces van leerlingen te versnellen. We zullen dus veel met elkaar oefenen en eventueel met vrijwilligers van buiten. Een belangrijk aspect in de methode die ik gebruik bij het geven van yogales is namelijk het manueel kunnen corrigeren en manipuleren van leerlingen in de diverse houdingen. Dit systeem van correcties en manipulaties draagt in grote mate bij aan het begrijpen van een houding, het verschil tussen aan-spannen en ont-spannen (= loslaten) en het zorgt ervoor dat een leerling veel sneller de positieve effecten van yoga gaat ervaren.

De ervaring, die zo cruciaal is bij het lesgeven, is echter niet alleen ervaring in het lesgeven, maar ook de eigen yoga ervaring. Yoga is als een weg die je aflegt, een ontwikkeling, en bij het lesgeven is het essentieel te kunnen putten uit je eigen ervaring. Om anderen de weg te kunnen wijzen moet je immers zelf al een stuk van de weg hebben afgelegd. Daarom en om je eigen proces te versnellen is een ander onderdeel van de opleiding het frequent volgen van yogalessen.

Dirk-Jan Lust