© Dirk-Jan Lust 2023

Hieronder behandel ik een aantal vragen die regelmatig aan mij gesteld worden en waarvan ik weet dat ze leven bij mensen die overwegen om aan yoga te gaan doen. De afgelopen jaren is yoga steeds populairder geworden en vind je allerlei soorten yoga, wat verwarrend is als je nog geen yoga ervaring hebt. Waar moet je op letten als je een yogales uitkiest?

Wat is het doel van yoga? Oftewel: waarom zou je yoga doen?

Het doel van yoga is het ontwikkelen van (meer) balans in jezelf. Dat betreft dan allereerst balans in het lichaam. De verschillende yogahoudingen/-oefeningen (asana’s genaamd) zijn er op gericht om je alle spieren van je lichaam te laten gebruiken. Dat is namelijk niet iets wat het lichaam automatisch, uit zichzelf, doet. Wat het lichaam wél doet is bepaalde patronen en gewoontes ontwikkelen. Zonder dat we daar erg in hebben raken we hierdoor al vanaf jonge leeftijd uit balans, ook omdat we al vanaf jonge leeftijd veel (moeten) zitten.
Hierdoor ontstaan verschillen tussen de linker- en rechterhelft van het lichaam. Aanvankelijk heb je daar geen erg in, maar op latere leeftijd worden die verschillen vaak groter en leiden ze vroeger of later tot klachten. Klachten beginnen ook altijd aan één kant: je krijgt pijn in één van je schouders of armen, of pijn aan één kant van je rug, of in één van je benen. Naast een onbalans tussen de linker- en de rechterkant kunnen ook de voorkant en de achterkant van het lichaam uit balans zijn. De rug raakt dan overbelast, omdat b.v. de buikspieren te weinig ontwikkeld zijn.
Yoga helpt je om de verschillen tussen links en rechts, voor en achter, te verkleinen, zodat het lichaam beter in balans blijft.

Waarom zijn er zoveel verschillende vormen van yoga?

Er zijn verschillende redenen waarom er zoveel verschillende namen zijn voor de diverse yogastijlen. Allereerst proberen yogadocenten hun stijl te onderscheiden van de stijlen van anderen door er een eigen naam aan te geven. Daarnaast verwijst een naam ook naar de manier waarop de yogahoudingen worden uitgevoerd. Dat kan b.v. (heel) langzaam zijn, waarbij de houdingen één voor één worden gedaan en langere tijd worden aangehouden, of juist snel, waarbij de houdingen in een vloeiende beweging in elkaar overlopen.

Wat belangrijk is om voor ogen te houden, ook om te voorkomen dat je door de bomen het bos niet meer ziet, is dat alle verschillende stijlen teruggrijpen op dezelfde groep van zo’n 200 houdingen. Deze lopen uiteen van simpel tot heel complex. Deze groep van 200 houdingen is onderdeel van de hatha yoga. Hatha yoga bestaat uit asana’s (lichaamshoudingen, -oefeningen) en pranayama (ademhalingsoefeningen).

In veel stijlen zie je dat steeds maar een beperkt deel van de lichaamshoudingen gedaan wordt. Niet omdat bepaalde houdingen te complex zijn, maar omdat er voor gekozen wordt om alleen liggende en zittende houdingen te doen, óf om steeds dezelfde les te herhalen. Verder wordt het bewuste gebruik van de ademhaling vaak te weinig benadrukt.

Welke yogastijl gebruiken wij in onze lessen?

De methode die wij gebruiken heet, bij gebrek aan een goed Nederlands woord, ‘Critical Alignment.’ Alignment slaat op het uitlijnen van het skelet, zodat de botten goed op elkaar aansluiten en de gewrichten optimaal functioneren. Critical slaat zowel op het belang van uitlijning als op de precisie waarmee die uitgevoerd moet worden. Een verstoorde uitlijning zal op den duur namelijk tot klachten aan het bewegingsapparaat leiden. Een precieze uitvoering van de verschillende yoga-oefeningen zorgt ervoor dat de spieren in het lichaam steeds beter met elkaar samenwerken. Daarnaast zorgt het voor een betere bloedsomloop en een beter functioneren van het zenuwstelsel en de organen.
In onze lessen komen, in de loop van een aantal weken, zoveel mogelijk houdingen aan bod. Op die manier zorgen we ervoor dat je zoveel mogelijk spieren gebruikt en de gewrichten, met name de schouders en de heupen, zoveel mogelijk verschillende bewegingen laat maken. Elke week is er dus een ander thema en verschil met de les van de week ervoor. De variatie in de lessen wordt verder vergroot doordat we gebruik maken van de muur en van verschillende hulpmiddelen: de yogastrip, het boogje, het bankje, de riem en het blok.
Verder maken we gebruik van staande, zittende en liggende houdingen. Bij Critical Alignment gaat het zowel om lengte in de spieren als om kracht. Lengte heb je nodig om te kunnen bewegen, kracht om een houding langer aan te kunnen houden.

In een yogahouding is het ook heel belangrijk om bewust gebruik te maken van je ademhaling. De houdingen zijn er voor bedoeld om je bewust te maken van spanning en blokkades in je lichaam. Vervolgens probeer je in de houding meer te ont-spannen door goed en gericht door te ademen. Daardoor ga je in de houding ervaren dat spieren zachter/rustiger worden en dat je langzaam maar zeker verder komt in de beweging.  

In de antwoorden die hieronder staan heb ik het dus specifiek over de toepassing van de principes van Critical Alignment Yoga. In de meer dan 30 jaar waarin ik les geef in deze yogastijl heeft ze zich bewezen en weet ik hoe goed het werkt, ook in vergelijking met andere yogastijlen en -vormen.

Hoe komt het dat ik ‘opeens’ last krijg van mijn rug/nek/schouder/heup?

Vaak is een lichamelijke klacht de reden voor mensen om met yoga te beginnen. De klacht is dan het signaal om iets aan het lichaam te gaan doen. In de loop der jaren heb ik vaak gehoord: “Ik had nooit last van mijn rug en opeens schoot het erin.” De klacht lijkt uit het niets te komen! Wat die persoon dan niet gemerkt heeft is dat er jaren ‘voorbereiding’ aan de klacht vooraf gaan. Het lichaam kan namelijk heel veel hebben, maar op een gegeven moment lukt dat niet meer. Zoals het spreekwoord zegt: dat is de druppel die de emmer doet overlopen. De onbalans is zo groot geworden, de spanning in de spieren is dan zo hoog opgelopen dat het pijn gaat doen. Het lichaam geeft eigenlijk een signaal: “doe iets, want zo gaat het niet langer.”

Ik heb helemaal geen klachten. Waarom zou ik dan yoga doen?

Een wekelijkse yogales kun je zien als de onderhoudsbeurt voor je lichaam. Wat mij is opgevallen is dat mensen vaak pas iets aan/voor hun lichaam doen, als er klachten zijn. Op andere vlakken willen we die klachten juist voor zijn! Zo poets je elke dag je tanden om gaatjes te voorkomen of ga je voor een onderhoudsbeurt met je auto naar de garage, om problemen onderweg te voorkomen. Met ons lichaam blijven we vaak heel lang doorlopen, ook al zijn er al lang signalen dat het niet goed gaat. Eigenlijk is dat net zoiets als door blijven rijden met je auto terwijl er al allerlei waarschuwingslampjes branden. Of pas je tanden gaan poetsen als je al kiespijn hebt!
Verder is de beoefening van Critical Alignment Yoga ook gewoon lekker om je fitter te voelen en meer verbonden met je lichaam.

Ik ben (erg) stijf. Is yoga dan wel geschikt voor mij?

Bij veel mensen bestaat het misverstand dat je (heel) lenig moet zijn voor het doen van yoga. Dat beeld wordt nog eens versterkt door allerlei afbeeldingen, b.v. in yogatijdschriften, waarin mensen schijnbaar moeiteloos complexe houdingen uitvoeren. Het is daarom belangrijk een paar dingen voor ogen te houden:

• Yoga gaat om balans. Dat is ook balans tussen lenigheid aan de ene kant en kracht aan de andere kant. Lenigheid heb je nodig om een beweging te kunnen maken, kracht heb je nodig om een houding langere tijd aan te kunnen houden. Veel van de mensen in tijdschriften zijn hypermobiel. Dit betekent dat ze van nature lange spieren hebben en heel veel ruimte in hun gewrichten. Slechts 5 à 10% van de mensen is zo gebouwd. Bovendien missen deze mensen vaak kracht, waardoor op latere leeftijd de gewrichten vaak overbelast raken en ze daar dus klachten ontwikkelen.
• Yoga is geen sport en draait niet om competitie. Het is dus geen wedstrijd in lenigheid.
• Ieder lichaam is verschillend. De houding die voor de één makkelijk is voor een ander moeilijk. Maar het omgekeerde geldt ook!
• Stijfheid in spieren is vaak een voorbode van klachten. Een verstijfde spier is een spier die minder goed doorbloed is en waarin de zenuwen minder goed functioneren. Yoga zorgt ervoor dat spieren soepeler, leniger, langer en sterker worden. Stijfheid is dus juist een hele goede reden om yoga te gaan doen!

‘Het’ zit in de familie, dus is er niets aan te doen. (En ‘het’ kan dan op van alles slaan: slechte onderrug, bolle bovenrug, stijve schouders, etc.).

Ook dit is een misverstand dat ik vaak hoor. Natuurlijk krijg je van alles mee van je ouders, maar dat betekent niet dat dingen niet meer te veranderen zijn! Sommige dingen, zoals de kleur van je ogen, staan inderdaad vast, maar zaken die te maken hebben met je bewegingsapparaat zijn altijd te veranderen, ook al zijn ze erfelijk. Zo heb ik zelf, van nature, een stijve onderrug, iets dat mijn moeder ook had. Dat betekent dat, in aanleg, de spieren in de onderrug kort zijn. Dat vergroot ook de kans op onderrugklachten, iets waar mijn moeder vaak en veel last van had. Ik heb het geluk gehad dat ik op jonge leeftijd met yoga in aanraking ben gekomen, waardoor ik, dankzij veel oefening, de spieren in mijn onderrug meer lengte heb kunnen geven. Hierdoor is mijn onderrug steeds soepeler geworden en heb ik nooit problemen gekregen met mijn onderrug.

Je krijgt van huis uit dus een bepaalde uitgangspositie mee: de een is lang, de ander is kort, de een is sterk, de ander lenig, de een kan dit, de ander kan dat. Vanuit die uitgangspositie begin je aan yoga en werk je aan het verbeteren van die dingen die je niet van huis uit hebt meegekregen. Zo breng je soepelheid en kracht met elkaar in balans, en leer je al je spieren gebruiken.

Ik ben al wat ouder (50, 60, 70, 80). Heeft het dan nog zin om aan yoga te beginnen?

Juist als je ouder wordt, heb je yoga des te meer nodig!

Ik vergelijk het lichaam wel eens met een auto. Als je een nieuwe auto koopt, kun je er alles mee doen en heeft deze nog geen onderhoud nodig. Naarmate de auto ouder wordt, heeft ie meer onderhoud nodig, want dingen gaan slijten en stuk. Wil je er dus mee blijven rijden, dan moet je regelmatig onderhoud plegen.

Als je jong bent, kun je ook van alles en nog wat doen met je lichaam, zonder dat je daar last van krijgt. Echter, ook ons lichaam zal gaan slijten en ook daarin kunnen dingen stuk gaan. Je kunt in dat geval natuurlijk naar een arts gaan om je lichaam te laten repareren, maar je kunt ook zelf heel veel doen om slijtage en klachten te voorkomen. Zo maakt je lichaam zelf smeervloeistof aan om je gewrichten soepel te houden en zorgt de bloedcirculatie voor het transport van zuurstof en voedingsstoffen naar je spiercellen. Daarvoor is het wel nodig dat je spieren en je gewrichten bewegen!

Ik beweeg al veel, want ik sport, wandel, fiets, werk in de tuin, etc. Heb ik dan toch nog yoga nodig?

Yoga is een unieke vorm van beweging, omdat het de enige vorm van beweging is waarbij je al je spieren gebruikt. In je dagelijkse manier van bewegen ontwikkel je vaste patronen. Dit leidt er toe dat je bepaalde spieren veel gebruikt en andere juist niet, of veel minder. Bovendien heeft ons lichaam de gewoonte de weg van de minste weerstand te kiezen. Dat houdt in dat je lichaam om de stijve spieren heen beweegt. Je lichaam doet dus niet uit zichzelf wat het beste is, maar je lichaam voert uit wat jij van je lichaam vraagt. Als je er dus niet op let hoe je een beweging maakt, kiest je lichaam voor de ingesleten voorkeurshouding. Dat doe je dus ook bij fietsen, sporten, tuinieren, etc. Je beweegt dan weliswaar veel, maar steeds op dezelfde manier.

Bij yoga gaat het er niet om dat je een beweging maakt, maar hoe je die beweging maakt! Yogahoudingen zijn dan ook geen kunstjes, maar een middel om bewust te worden van je eigen bewegingen en beperkingen in je bewegingen.

Ik heb van de dokter gehoord dat ik slijtage heb. Kan ik dan nog yoga doen, heeft het nog zin?

Bij het woord ‘slijtage’ kun je makkelijk gaan denken dat het een aflopende zaak is met je lichaam, zelfs met je leven. Daarom is het goed om stil te staan bij wat slijtage precies is.

Als een arts spreekt over slijtage, wordt daarmee de afname van kraakbeen bedoeld. Kraakbeen is zacht, sponsachtig bot, dat zich op verschillende plekken in het lichaam bevindt, met name in de gewrichten en in de wervelkolom. Het zorgt voor soepelheid in de beweging en werkt als een schokdemper, b.v. als je springt.

Slijtage is een natuurlijk proces waar iedereen mee te maken krijgt, maar je kunt zelf wel grote invloed uitoefenen op de snelheid waarmee je slijt! Je rug slijt bijvoorbeeld sneller als die intensief belast wordt. Vroeger was dat vooral doordat mensen zwaar lichamelijk werk deden, tegenwoordig omdat mensen veel zitten en door overgewicht. Daarnaast is het ook de zwaartekracht die inwerkt op het lichaam.

Verkorte en stijve spieren zorgen ook voor extra druk op het kraakbeen. Stijve heupspieren zorgen ervoor dat de 5 millimeter kraakbeen waarmee je in het leven begint uiteindelijk wegslijt. Dan is er sprake van een versleten heup.

Stijve rugspieren zorgen voor slijtage van de tussenwervelschijven in je ruggengraat. Wat eenmaal versleten is, komt niet meer terug, maar yogahoudingen verlengen en versterken de spieren langs je ruggengraat, waardoor de snelheid van het slijtageproces vermindert en vertraagt. Slijtage van de tussenwervelschijven is ook de oorzaak van het krimpen bij oudere mensen. Lange en sterke spieren langs je wervelkolom zorgen ervoor dat je je wervelkolom lang en recht kunt houden, ook op latere leeftijd.